Шавь шөнө дунд уйлж сэртэл багш нь
-Муухай зүүд зүүдлээ юу? гэж асуужээ. Шавь нь толгой сэгсрэв.
-Аймшигтай зүүд зүүдлээ гэвэл Үгүй гэж хариуллаа.
-Тэгээд ямар зүүд зүүдлээ вэ? гэж асуувал
– Сайхан зүүд зүүдэллээ гэв
-Тэгээд юунд уйлаа вэ?
-Энэ зүүд биелэхгүй гэж бодоод уйллаа гэж шавь хариулжээ. /Солонгосын эртний судар бичгээс/
Учралынх манайхтай хамар хашаа байсан юм. Учрал бол надтай үе тэнгийн, өсгөлүүн, ухаан саруул хүүхэд. Харин ээжийг нь хүн бүр ухаан дутуу тэнэг хүүхэн юм билээ гэж жиг жуг гэлцэнэ. Ээж нь Учралыг бага байхад үхтэл нь зоддог, заримдаа бүр “чамайг алчих юм сан” гэж хэлж байсныг нэг биш удаа сонсч байсны хувьд ээж нь түүнд хайргүй юм байна гэж боддог байсан юм. Намар болж хичээл эхлэхээр Учрал аймаг руу сургуульд явна. Амралтаараа эсвэл хааяа нэг гэртээ ирэхэд нь хаанаасаа ч олсон юм бүү мэд чихэр боов гарган өгч, хүүгээ учиргүй их эрхлүүлдэг байлаа. Гэсэн ч удалгүй Учрал баян айлд өргүүлж, эхийгээ ганцааранг нь орхилоо.
Гадуур явахдаа Учрал ээжтэйгээ хааяа нэг тааралдвал танихгүй царайлан, огт тааралдахгүйг хичээдэг байлаа. 10-р ангид ордог жилээ “Анжаа ч яахав /Учралын ээжийг хүн бүр Анжаа гэж дууддаг байсан юм/ ухаан нь дутуу юм болохоороо хүүгээ хайрлахыг мэддэггүй байж. Гэтэл Учрал бол тийм биш шүү дээ. түүний ухаан саруул цэлмэг , тэр ер нь эхийгээ хайрлаж үзсэн болов уу?” гэх бодол харван орж ирлээ. Ингээд түүнийг ажиглаж эхлэв.
Аянга цахилгаантай ширүүн бороотой нэгэн өдөр Учралынд байж байтал түүний ээж даарч хөрчихсөн , нимгэн тэрлэгтэй түүнийг зориод ирэв. Шалба норч, голдоо ортол даарсан , чимчигнэн зогсох эхийгээ тэр ер өрөвдсөнгүй гэртээ ч оруулсангүй. Гадаах ТҮЦ-нээс нэг ГӨӨХИЙ авч өгөөд мал хуйгаа хаяад ирлээ гэж загнан одоо яв гэж хөөлөө. Хөөрхий эх явахдаа Учралын чихэнд юм шивнээд, духыг нь нэг үнэрлээд бороон дунд замхран алга болов. Зүрх рүү зүүгээр хатгах шиг л болж , нүдэнд нулимс дүүрээд ирсэн ч асгалгүй цааш нь залгилаа. Ингээд тун удалгүй бид 10-р ангиа төгсч угийн толгой сайтай Учрал хүсч байсан ангийнхаа хуваарийг авч, УБ явлаа. Би бас УБ-т хуваарь аваад хотын зүг жолоо мушгилаа. Төгссөнөөсөө хойш огт уулзалгүй байсаар нэг удаа хотод тааралдахдаа шөнөжин ярилцаж хоносонсон. Түүний амнаас Анжаагийн тухай сонсохыг их удаан хүлээсэн ч тэр нэг ч үг ам нээсэнгүй. Гэтэл нэг их удалгүй танихгүй дугаараас өөрийгөө эмч гэж танилцуулсан нэгэн бүсгүй
-Учрал осолд орсон. Бие нь тун тааруу байна. Өөртэй чинь уулзуулж өгөөч гэж гуйсан юм гэж ярьлаа. Эмнэлэгт очлоо. Эмнэлгийн цагаан хэрэглэлээсээ ч цонхийж цайсан түүний нүд тун ядрангуй, гал нь буусан харагдана. Тэр бүхэл өдөржин Анжаагийн тухай ярьж, уйлж, сэтгэл нь тогтож өгөхгүй гэгэлзэж хонов.
-Тэр нэг их бороотой өдөр ээжийг ирэхэд /тэр амьдралдаа анх удаа ЭЭЖ гэж хэллээ. Урд нь дандаа Анжаа гэдэг байсан юм./ юу ч болоогүй юм шиг хөөж явуулчихаад, дараа нь шөнөжин уйлж хоносон. Ээж миний чихэнд:
-Манайд мэргэн хүн ирээд явсан. Ээж нь чамайг үзүүлтэл машины ослоор үхнэ гэж хэллээ. Миний хүү болгоомжтой яваарай гэж шивнээд үнэрлэж билээ… гээд уйллаа. Тэр шөнөдөө Учрал таалал төгсч, би түүнээс сүүлчийн хүсэлгийг нь сонсч аваад нутгийн зүг жолоо заллаа. Түүний ээжтэй уулзахаар явахад цав цагаан толгойтой нэгэн эмгэн угтсан нь Анжааг юм гэж яаж бодох билээ? Саяхан л тас хар үстэй байсан биз дээ гэх бодол зурвасхийн хачин болов. Тэднийд ороод суулаа. Үг хэл нэг л эвэлж өгдөггүй. Түг таг хийн дүлэгнэсээр гарч явахдаа маргааш л хэлье дээ гэж шийдлээ. Замдаа нутгийн танил хүнтэй тааралдаад санаанд ч үгүй
-Анжаа яасан их өтлөө вэ? гэж асуутал
-Харин тийм ээ. Наснаасаа эрт өтөлчихлөө дөө зайлуул. Муу хүүгийнхээ осолд орсныг дуулсны маргааш л гил хар гэзэг нь ингээд цайчихсан гэлээ. Тэнгэр минь… Үлгэрт л ганцхан өдрийн дотор тас хар гэзэг цав цагаан болдог гэж бодож байсан минь… Энэ хорвоо даанч хатуу юм. Учралын сүүлчийн хүсэл, өөрийнхөө заяагуй явдлаа мэдүүлэхийг хүсээгүй тэр л сүүлчийн хүсэлт нь биелэхээсээ нэгэнт өнгөрчээ. Учрал хэдэн ноосон өмд цамц өгч явуулаад
-Учрал ажил ихтэй ирж амжсангүй. Дараа заавал ирнэ гэж байна лээ гэж хэлүүлэхийг хүссэн юм.
Ээж нь сэтгэлийнхээ эд эс бүрээр бүтээсэн хайраа ганцхан хүүдээ л бэлэглэж. Харин үр нь тэр их хайрыг ганцхан биендээ багтааж чадалгүй дэндүү олон хүнд хуваан өгчээ. Гэтэл тэр олон хүний дунд амьд бурхан болсон ээжийгээ заавал багтаах ёстойгоо мартчихсан байна гэж хүү зүүдэлжээ. Тэгээд сэртэл…
Эх хүн бүр үрээ хайрладаг юм. Тэрхүү хайранд оюун ухааны хэмжээ байдаггүй
